افزایش نگران کننده مقاومت میکروبی؛ تهدید جدی برای سلامت عمومی

در گفتگو با دکتر فرنوش میرزاده متخصص بیماری های عفونی و گرمسیری مطرح شد؛ افزایش نگران کننده مقاومت میکروبی تهدید جدی برای سلامت عمومی

دکتر فرنوش میرزاده متخصص بیماری های عفونی و گرمسیری بیمارستان و مرکز قلب سینا با اشاره به آمارهای نگران کننده در زمینه مقاومت های میکروبی و اثرات نامطلوب آن عنوان تهدید جدی برای سلامت عمومی، مهمترین راهکارهای لازم برای مبارزه با مقاومت میکروبی و محافظت از خود در برابر آن را در این گفتگو مطرح کرد.

دکتر فرنوش میرزاده در گفتگو با مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی بیمارستان و مرکز قلب سینا گفت: تصور کنید دچار عفونت شده اید؛ این عفونت می تواند یک عفونت شایع مانند دستگاه ادراری باشد یا یک عفونت جدی تر مانند سل. حالا تصور کنید که پزشکان به شما بگویند که این عفونت به درمان پاسخ نمی دهد! به این معنی که هیچ داروی موثری در بهبود و درمان این عفونت وجود ندارد. این عدم پاسخ به درمان به دنبال مقاومت میکروبی ایجاد شده است.

وی ادامه داد: به طور دقیق می توان گفت مقاومت میکروبی یعنی باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها و انگل ها که هر کدام به تنهایی می توانند موجب عفونت و بیماری شوند، به داروهای موجود پاسخ نمی دهند. این مسئله از این نظر اهمیت دارد که درمان عفونت های مقاوم می تواند دشوار و گاهی غیرممکن باشد و حتی مرگ بیمار را به همراه داشته باشد. لذا باید بدانیم مقاومت میکروبی به معنی مقاومت بدن ما در برابر آنتی بیوتیک ها یا سایر ضد میکروب ها نیست؛ بلکه مقاومت میکروبی زمانی اتفاق می افتد که میکروب ها دچار تغییراتی می شوند که از آنها در برابر اثرات ضدمیکروبی داروها محافظت می کند.

این متخصص بیماری های عفونی و گرمسیری تشریح کرد: مقاومت آنتی بیوتیکی زیرمجموعه اصلی مقاومت میکروبی است که به طور خاص برای باکتری هایی که به آنتی بیوتیک ها مقاوم می شوند، اطلاق می شود. مقاومت در باکتری ها به طور طبیعی با جهش های ژنتیکی تصادفی و یا به دنبال تبادل ژن های مقاوم به دارو از یک گونه به گونه دیگر اتفاق می افتد.

دکتر میرزاده ادامه داد: آنتی بیوتیک ها در جمعیت های باکتریایی باعث مرگ باکتری های آسیب پذیر می شوند و به این ترتیب با حذف باکتری های ضعیف تر، باکتری هایی که به هر دلیل به آن آنتی بیوتیک مقاوم هستند، به تکثیر خود ادامه می دهند و افزایش می یابد. مقاومت روبه رشد میکروب ها با انتشار پساب های صنایع داروسازی که به طور صحیح تصفیه نشده اند، به ویژه در کشورهایی که داروهای فله ای تولید می شوند، نیز مرتبط است. با این حال اگر چه مقاومت میکروبی یک فرآیند طبیعی است، اما عمدتا نتیجه استفاده نادرست و بی ریوه از آنتی بیوتیک ها و سایر ضدمیکروب ها در انسان و حیوانات است. لذا مقاومت میکروبی به این دلیل به یکی از فوری ترین مشکلات بهداشت عمومی در جهان تبدیل شده است که نه تنها سلامت انسان، بلکه صنایع مرتبط با مراقبت های بهداشتیريال دامپزشکی و کشاوزی را نیز تخت تأثیر قرار داده است.

این پزشک متخصص افزود: شاید برایتان جالب باشد که بدانید میکروب های مقاوم به مرزهای جغرافیایی احترام نمی گذارند؛ یعنی می توانند با افراد و مواد غذایی جابه جا شده و برای مردم در هر کشور و منطقه ایجاد مشکل کنند. به همین جهت است که مقاومت میکروبی یک تهدید جهانی محسوب می شود و سیاست های مقابله با آن از طریق سازمان های بین المللی مانند سازمان بهداشت جهانی ابلاغ می شود.

دکتر میرزاده با بررسی آمار مختلف در این موضوع بیان داشت: آمارها نشان می دهد که در سال 2019 مقاومت میکروبی موجب مرگ 5 میلیون انسان در دنیا شده است که از بین آنها، از هر 5 نفر، یک کودک زیر 5 سال بوده است. برای درک بهرت این موضوع خوب است بدانی که در سال 2020 مرگ و میر در اثر بیماری های مرتبط با ایدز حدودا 700 هزار نفر در دینا بوده است؛ این یعنی مرگ در اثر مقاومت میکروبی حدودا 7 برابر بیشتر از مرگ در اثر ایدز است. در آمریکا، هر ساله بیش از 2/8 میلیون عفونت مقاوم به ضدمیکروب ها رخ می دهد که موجب مرگ بیش از 35000 نفر می شود. در کشورهای درحال توسعه مانند ایران گرچه آمار دقیقی وجود ندارد، اما با توجه به مصرف بی رویه و بدون کنترل آنتی بیوتیک ها، این آمار بسیار نگران کننده تر است. بر اساس برآوردهای سازمان بهداش جهانی، تا سال 2025، ممکن است 350 میلیون مرگ بر اثر مقاومت میکروبی رخ دهد.

وی ادامه داد: اگر آنتی بیوتیک ها، ضدقارچ ها و سایر ضدمیکروب ها کارایی خود را از دست دهند، توانایی درمان عفونت ها و کنترل بهداشت از دست خواهد رفت. نکته نگران کننده این است که سرعت ساخت و تولید داروهای جدید که جایگزین داروهای قبل برای درمان عفونت های مقاوم باشند، بسیار کمتر از سرعت مقاوم شدن باکتری ها به آنتی بیوتیک ها است.

در پایان دکتر میرزاده گفت: باکتری ها، قارچ ها، انگل ها و ویروس ها به طور طبیعی در جهان وجود دارند، از جمله محیط زیست، در بدن حیوانات و در بدن ما انسان ها، بنابراین قرار نیست ما تمام میکروب ها را از دنیای خود حذف کنیم؛ مهم این است که همه ما باید متعهد به کاهش استفاده بیش از حد و سوء استفاده از ضدمیکروب ها خصوصا آنتی بیوتیک ها باشیم. به علاوه، استفاده غیر ضروری از آنها، ما را بی جهت در معرض عوارض جانبی قرار می دهد و می تواند خطرات جدی تری به همراه داشته باشد مانند واکنش های آلرژیک تهدید کننده حیات و عفونت ناشی از کلستریدیوم دیفیسیل که یک عفونت فرصت طلب است و به دنبال مصرف بعضی آنتی بیوتیک ها ایجاد می شود. لذا برای کمک به مبارزه با مقاومت های میکروبی و محافظت از خود می توانیم نکات زیر را مدنظر داشته باشیم:

–        آنتی بیوتیک مصرف نکنیم؛ مگر اینکه مطمئن باشیم به آن نیاز داریم.

–        همیشه از پزشک خود بخواهیم به ما توضیح دهد کهع ۀیا آنتی بیوتیک ها برای مشکل کنونی ما کمک کننده است یا خیر.

–        به پزشکان برای تجویز آنتی بیوتیک ها فشار نیاوریم؛ به ویژه زمانی که توصیه می کنند به آنتی بیوتیک نیزی نداریم.

–        به هیچ عنوان سرخود و با توصیه دوستان و اطرافیان اقدام به مصرف آنتی بیوتیک نکنیم؛ حتی اگر فکر می کنیم همان بیماری است که در گذشته سابقه ابتلا به آن را داشته ایم و می توانیم درمان آن را تکرار کنیم.

–        اگر در نسخه تجویزی خود آنتی بیوتیک یا داروی ضدمیکروب دیگری داریم، آنها را طبق دستور و در فواصل زمانی منظم مصرف کنیم تا تمام بشوند. به هیچ عنوان در میانه دوره درمانی یا زمانی که احساس بهبودی کردیم، داروی خود را قطع نکنیم. اگر پیش از درمان کامل عفونت داروی خود را قطع کنیم، به احتمال زیاد آن باکتری به دارو مقاوم خواهد شد.

–        به هیج عنوان برای درمان عفونت خود به دنبال آنتی بیوتیک قوی تر نباشیم. درمان عفونت باید با آنتی بیوتیک مناسب، اختصاصی و موثر صورت گیرد. هدف از قراردادن میکروب ها به طور اختصاصی، موثر و دقیق، عوارض جانبی کمتر و احتمال مقاومت میکروبی پایین تر به دنبال دارد.

–        واکسن بزنیم تا در بدن ما ایمنی کافی برای مقابله با میکروب ها ایجاد شود. واکسیناسیون می تواند از ما در برابر بسیاری از بیماری ها محافظت کند.

–        بهداشت فردی را رعایت کنیم و با رعایت سبک زندگی سالم، خود را از ابتلا به بیماری های مزمن و مستعد کننده عفونت مانند دیابت دور کنیم.

تهیه شده در مرکز روابط عمومی بیمارستان و مرکز قلب سینا با همکاری واحد آموزش سلامت